Świadczenie wspierające - zmiany w zakresie pomocy osobom z niepełnosprawnością

Od 1 stycznia 2024 r. ustawodawca do obowiązującego już systemu wsparcia wprowadza nowe świadczenie, tj. świadczenie wspierające. Jest to świadczenie kierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, które dokonuje modyfikacji warunków przyznawania dotychczasowego świadczenia pielęgnacyjnego.

Celem świadczenia wspierającego jest udzielenie osobom z niepełnosprawnościami, mającym potrzebę wsparcia, pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób. Ustawa o świadczeniu wspierającym określa warunki nabywania prawa do świadczenia wspierającego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia. Uprawnionymi do świadczenia wspierającego będą osoby w wieku od ukończenia 18. roku życia, posiadające decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów w skali, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Świadczenie wspierające będzie przysługiwało miesięcznie w wysokości:

1. 220% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 95 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia,
2. 180% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 90 do 94 punktów w skali potrzeby wsparcia,
3. 120% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 85 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia,
4. 80% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 80 do 84 punktów w skali potrzeby wsparcia,
5. 60% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 75 do 79 punktów w skali potrzeby wsparcia,
6. 40% renty socjalnej - jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Świadczenie wspierające nie będzie przysługiwało, jeżeli:

1. osoba uprawniona do świadczenia wspierającego zostanie umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
2. osoba uprawniona do świadczenia wspierającego uzyska za granicą prawo do świadczenia o podobnym charakterze, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym będą stanowić inaczej;
3. inna osoba będzie uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków z opieką nad osobą uprawnioną do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym będą stanowić inaczej.

Podmiotem właściwym w zakresie prowadzenia postępowania w sprawie świadczenia wspierającego oraz wypłacania tego świadczenia będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa o świadczeniu wspierającym nakłada na Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne opiekunowi, który nie podejmie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielania wsparcia osobie uprawnionej do świadczenia wspierającego, wspólnie z nią zamieszkującemu i gospodarującemu.

Ustawa o świadczeniu wspierającym określa ponadto zasady składania wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, podwyższania kwoty świadczenia wspierającego w związku z podwyższeniem ustawowej wysokości renty socjalnej, dokonywania zmiany lub uchylenia prawa do świadczenia wspierającego, a także zmiany jego wysokości, wypłacania świadczenia wspierającego, postępowania w przypadku pobrania świadczenia wspierającego nienależnie oraz finansowania świadczenia wspierającego z budżetu państwa.

W zakresie zmian do ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, ustawa o świadczeniu wspierającym:

1. wprowadza regulację dotyczącą wydawania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (miejscowo właściwy dla mieszkańców gminy Gorzyce jest Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Katowicach ul. Powstańców 41A, 40-024 Katowice;
2. definiuje określenie „potrzeba wsparcia” oraz wskazuje sposób jej ustalania;
3. określa jakie czynniki brane są pod uwagę przy ustalania potrzeby wsparcia;
4. określa poziom potrzeby wsparcia ustalany w wartościach punktowych w skali od 0 do 100, na podstawie obserwacji, wywiadu bezpośredniego oraz oceny funkcjonowania osoby ubiegającej się o ustalenie potrzeby wsparcia, przy zastosowaniu formularza w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia dla osób zaliczonych do stopnia niepełnosprawności, a także na podstawie informacji wskazanych w kwestionariuszu samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem,
5. określa zasady składania wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia oraz wskazuje maksymalny okres, na jaki decyzja może być wydana (7 lat),
6. określa, że od decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia przysługiwał będzie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych;

Ustawa o świadczeniu wspierającym dokonuje istotnej zmiany w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych:

1. modyfikuje zasady przyznawania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,
   Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało matce albo ojcu, innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, opiekunowi faktycznemu dziecka, rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Wyeliminowany został obowiązujący aktualnie warunek rezygnacji albo niepodejmowania zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad osobą z niepełnosprawnością, a także warunek powstania niepełnosprawności nie później niż do ukończenia 18. roku życia, albo w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia; ponadto dodano regulację podwyższającą wysokość świadczenia pielęgnacyjnego o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka,
2. uchyla z ustawy o świadczeniach rodzinnych przepis art. 16a określający zasady przyznawania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
   Ustawa o świadczeniu wspierającym zawiera także rozbudowane przepisy przejściowe i regulujące m. in. kwestie dalszego pobierania świadczeń pielęgnacyjnych, specjalnych zasiłków opiekuńczych, a także zasiłków dla opiekunów na dotychczasowych zasadach. Osoby uprawnione, którym przed dniem wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym, albo od dnia wejścia w życie przedmiotowej ustawy na dotychczasowych zasadach przyznane zostało do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo zasiłku dla opiekunów, zachowują prawo do odpowiednio przyznanego świadczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane. Osoby, o których mowa powyżej, zachowują prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekunów, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności.
   
   Warunkiem zachowania prawa do uprawnień na dotychczasowych zasadach jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w nieprzekraczalnym terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
   
   Na podkreślenie zasługuje fakt że świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, albo zasiłek dla opiekuna na zasadach dotychczasowych, nie przysługują jeżeli osoba wymagająca opieki uzyska prawo do świadczenia wspierającego.

Powyższą informację opracowano na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. z 2023 poz.1429).